पुरुष घेरा भित्र महिला अधिकार
–मिना श्रेष्ठ
८ मार्च अर्थात अन्र्तराष्ट्रिय श्रमिक महिला दिवस कतै कतै नारी दिवस भनेर पनि चिनिनछ यो दिन । बिभिन्न दिवसहरु मध्ये चर्चा हल्ला खल्ला चर्का चर्का भाषण सहित मनाइने दिवस अन्र्तगत ८ मार्च पनि पर्दछ । ८ मार्च नारीहरुले बिभिन्न कार्यक्रम गरेर मनाइन्छ तर कतै कहि ८ मार्च के ? किन? कस्ले शुरुवात? थाहा हुदैन । महिलालाइ ३३ प्रतिशतमा टेकेर ५० प्तिशतको कुरा उठाइन्छ अर्थात महिला समान सहभागिताको कुराहरु उठाइन्छ । महिला अधिकारका आवाजहरु चर्का चर्का स्वरमा कतै ¥यालीमा कतै अन्र्तक्रियाहरुमा कतै गोष्ठीका भाषणहरुमा थर्किने गर्छन तर कतै भने महिला अधिकार मानव अधिकार हो भन्ने अनुभुति पनि गर्न पाएका छैनन् । ८ मार्च जर्मनी महिला नेतृ क्लारा जेट्किनले सन् १८५७ मा श्रमिक महिला हरुको हक अधिकारको आवाज बुलन्द गरेको दिन हो । हाल १०० औं अन्र्तराष्ट्रिय श्रमिक महिला दिवस मनाउने तयारीमा हाम्रो मुलुक पनि नारी दिवसमय बनेको छ । महिला भएकै कारण महिला ले भोग्नु पर्ने विभिन्न खाले विभेदको अन्तको लागि १९१० देखि मनाउदै आइरहेको यो दिवस फेरी पनि विभिन्न महिला वादी संघ सस्था र राजनितिक दलहरुबाट भव्यताका साथ सम्पन्न हुने तयारी भइरहेको छ । र आफुलाई नेतृत्वदायी भुमिका ठान्ने हरु जहा जुन ठाउमा भएपनि नेतृत् वगर्नै पर्ने व्याक्तिहरु पनि चर्का चर्का स्वरमा आफु महिला अधिकारका निम्ती सधै महिला अधिकारका निम्ती सधै लडि रहने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्छन । तर हामी कहाँ यस्ता अधिकारका चेतनामुलक कार्यक्रमहरु अझैपनि शहर केन्द्रीत हुने गर्छन । महिला भएकै कारण कतै झुमा, देउकी, कुमारी प्रथाबाट शोषित भइ रहेका छन । कतै दाइजो÷तिलक प्रथाबाट महिलाहरु जिउदै जल्नु परिरहेको छ । कतै बोक्सीको आरोपमा मलमुत्र ख्वाइरहेको छ । कतै बलातकृत भएर न्याय नपाइ न्यायको भिख माग्दै हिडिरहेका छन् । कतै विधवा÷एकल महिलाहरु भएका कारण निरस र यातनापुर्ण जीवन बिताइरहेका छन् । विधवा÷एकल महिलाको विवाहलाइ सरकारले प्रोत्साहन दिन खोज्यो तर यो कार्यक्रमलाइ पैसा संग जीवन दाज्न खोजियो भनेर चौतर्फी विरोधका लेख रचना टिप्पणीहरु प्रशस्त निस्कीए । एकल महिलाको विवाहलाई हाम्रो अझैपनि खराव दृष्टिकोणले हेरिन्छ । पुरुषले १०वटीलाइ श्रीमतिको रुपमा ठाउ ठाउमा राखेर मन राख्दै हिडेपनि पुरुष भने सधै शुद्ध पवित्र र चोखो मानिन्छ । एउटा मोटरसाइकलमा पालैपालो धेरैवटीलाई घुमाउन लगेनी कसैलाइ चासो हुन्न तर एउटी महिला जहा हिडे, जता गए जो संग बोलेनी खराव आचरणको दृष्टिकोणले हेरिन्छ । सरकारले ल्याएको प्रोत्साहनको कार्यक्रमलाइ मन र मष्तिष्कबाट अनि व्यवहारबाट आत्मासात गर्नुपर्छ । हाम्रो समाज पितृ सतात्मक चिन्तनबाट ओतप्रोत रहेको कारण महिलाले समानताको अनुभुत गर्न पाइरहेको छैनन् । महिलाहरु धैर्य गर्नैपर्ने सहनसिला, शु्सिला हुनैपर्ने शिक्षा घरभित्रैबाट दिइन्छ । महिला माथी शोषण दमनको शुरुवात जन्मेको घरबाट शुरु हुने गर्छ । गर्भ रहदा खेरि देखि छोरो जन्मीयोस भन्ने घरपरिवारबाट आश र कल्पना गरिन्छ भने कतै कतै आधुनिक करणको् नाममा गर्भमा छोरी रहेको जानकारी सगै छोरीको हत्या गरिन्छ । मुलुक गणतन्त्रात्मक बने पनि चेतनास्तर भने १६ शताव्दिमा नै अड्किरहेको पाइन्छ । नारी पुरुष बरावर, एउटा सिक्काको दुइटा पाटा, एक रथका दुइटा पांग्रा आदि इत्यादी भनेर भनेपनि व्यवहारमा उतार्न सकिएको छैन । भनाइ र भोगाइमा आकाश र जमिनको फरक पाइन्छ । हाम्रो मुलुकमा पटक पटक संविधान बने कानुन बने तर विधान र कानुनको कुन दफामा महिला माथी शोषण गर्नुपर्छ अन्याय गर्नुपछ भनेर लेख्याछर ? तरपनि महिला माथी सामाजिक सास्कृतिक शोषण भइ राख्याछ । विभिन्न संस्कृति, परम्पराको नाममा मनोग्रन्थको आधारमा अझैनि शोषण भइ रहेको छ । पुरुषलाइ पति परमेश्वर मान्ने प्रथा अझै जिवितै छ । यस्तै पुरुष चिन्तन हाम्रो समाजमा त व्याप्त छ नै संघ, संस्था राजनैतिक दल सवैमा जरो गाडेर बसेकै छ । आधा आकाश ओगटेका महिलाहरुलाई हरेक दल भित्र ३३ प्रतिशत सहभाग् िगराइने भनिए पनि पुरा हुन सकेको छैन । जव पार्टीका भुइ तहमा नै ३३ प्रतिशत महिला छैन भने एकैचोटी पार्टीको जिल्ला कमिटि, अञ्चल कमिटी र केन्द्रमा खोजेर कहा पाइनछ ?यस्को निम्ती पनि एउटा पुरुषलाई भसइतहमा संगठित दिदा एउटी महिलालाइ पनि दिइनु पर्छ अनि मात्र ३३ प्रतिशतको सिडी चढेर ५० प्रतिशत यानि की समान सहभागिताको ढोकामा पुग्न सकिन्छ । पार्टी कमिटि भित्र महिलालाइ मुख्य जिम्मेवारी दिन कन्जुस्याइ गरिन्छ । महिलाको योग्ता र क्षमता माथी शंका गरिन्छ, “हो र यीनले पनि सक्छीन र ?” भन्ने खालका टिका टिप्पणी गरिन्छ । र दिन खाजिन्न । महिला र पुरुष बरावर हुन्छन भन्ने उदाहरण हामी कहा प्रशस्त दखिन्छन । महिलाहरु छमछम पाउजु बजाउदै हिड्दै गोडाहरुले परेड खेलेको उदाहरण, भात पकाउन तल्लिन हातहरु,बन्दुक समाउन सकेका, हवाइजहाजमा यात्री बन्नेहरु पाइलट बनेर उडाउन सकेका, टेम्पोमा यात्री मात्र नबनी यात्रुलाइ गन्तब्यमा पु¥याएका, मोटरसाइकल पछाडी मात्र बस्न जान्ने होइन दौडाएर हिडिरहेका उदाहरण प्रशस्त देख्न पाइन्छन तर नि जति चेतनशिल, क्षमतावान दक्ष शहरका महिलाले हुन पर्छ त्यति नै अधिकारका प्रत्याभुत गाउका महिलालाइ पनि हुनुपर्छ । जति सुविधा शहरमा गर्भवती हुने महिलाले उपभोग गरेका हुन्छन त्यती नै सुविधा गाउमा कोदो रोप्दा रोप्दै बच्चा जन्माएर भारी संगै बच्चा च्यापेर घर फर्कने महिलाले पनि पाउनुपर्छ । अधिकारबाट आम आदिवासी जनजाति, दलित, मधेशी सम्पुर्ण महिलाहश्र बञ्चित हुनुहदैन । जवसम्म हाम्रो मुलुकमा रहेको पितृ सतात्मक चिन्तनको जरो उखेलेर फाल्न सक्दैनौ तव सम्म ८ मार्च कार्यक्रममा मात्र सिमित हुन्छन । हामीकहा पितृसतात्मक चिन्तनको जरो उखेल्ने क्रममा पुरुषहरुको खुवै सत्तरो सराप र विरोध गर्ने चलन चलिआएको छ । कतिपय ठाउहरुमा पुरुषहरु पनि हिंसामा परेका घटनाहरु सुन्नमा पाइन्छन युगौ देखि पितेसतात्मक चिन्तन हावी भएर पिल्सीएका महिलाहश्रको मात्र चर्चा गरिन्छ । पुरुषहश्र मात्रै महिलाका उन्नती, प्रगतिका बाधक होइनन । पुरुष चिन्तन बोकेका महिला जस्ले पुरुषलाई अलौकिक होइन प्रत्यक्ष देउताको रुपमा पुज्ने महिलाहरु पनिमहिला कै बाधक हुन अहिले हामीकहा महिला वादी सोच बोकेका पुरुषहरु पनि छन । भने पितृसतात्मक महिलाहरु छन । त्यसैले पितृुतात्मक चिन्तनको अन्त्यको आवश्यक छ । यसका लागि संविधान लखिन ढिलाई गरिनु हुन्न संविधानसभामा रहेका १९७ महिला सभासदले महिला भएका कारणले महिलाले भोग्नु परिरहेका मुलुकका यावत समस्यालाई अब फेरि कुनैपनि छोरीहरुले भोग्नु नपर्ने गरि महिलाका हितमा संविधान लेख्नु पर्नेछ । जहा पार्टीको ह्वीप भन्दा पर बस्नुपरे पनि तयार हुनुपर्छ । पहिले महिला अनि पार्टीको जिम्मेवार सदस्यको रुपमा आफुलाई उभ्याउनु पर्छ अनि मात्र नया नेपालको परिकल्पनामा समान सहभागितामुलक नया नेपाल बन्नेछ नत्र पुरानै पुरुष चिन्तन बोकेको पुरानै ढाचा जहा महिलाहरु युगौ देखि शोषित भइरहेका थिए । नया नेपाल भनाइमा मात्र होइन सोच चिन्तन, निती नियम मन मष्तिक्ष्क र सम्पुर्ण व्यवहारमा र भोगाइमा देखिनुपर्छ । अनि मात्र नया नेपालको सार्थकता हुनेछ ।
No comments:
Post a Comment